Çoklu Zekâ Kuramı
Zeka "zihnin öğrenme, öğrenilenden yararlanabilme, yeni durumlara uyabilme ve yeni çözüm yolları bulabilme yeteneği " olarak tanımlanmaktadır.
Başka bir deyişle anlak, zihnin birçok yeteneğinin uyumlu çalışması sonucu ortaya çıkan bir yetenekler birleşimidir.
Zeka ile ilgili kuramlar
u Çoklu zekâ kuramı 1983 yılında Howard Gardner tarafından zekâyı tek ve baskın bir yetenek olarak görmekten ziyade, çeşitli ve özel boyutlardan oluştuğunu öneren bir modeldir.
u Kuram ortaya atıldıktan sonra farklı tepkilerle karşılaştı. Geleneksel zekâ testleri ve psikometrikler genellikle zekânın boyutları ve farklı görevler arasında Gardner'ın kuramının öngördüğü düşük ilişkiden ziyade yüksek ilişki bulmakta. Yine de birçok eğitimci kuramın önerdiği yaklaşımların uygulamalı değerini destekler.
Çoklu Zekâ Ölçüleri
u Gardner bir davranışın bir zekâ olabileceğine dair birçok ölçüt dile getirdi.
u Bu ölçütler:
u Beyin hasarından beynin korunması potansiyeli,
u Evrimsel tarihteki yeri,
u Çekirdek etkinliğinin oluşumu,
u Kodlamaya duyarlılığı (sembolik ifade)
u Farklı gelişimsel devamlılığı,
u Bilginlerin, dâhilerin ve diğer olağanüstü insanların varlığı,
u Deneysel psikoloji ve psikometri sonuçlarıyla desteklenmesidir.
u Gardner dokuz yeteneğin bu ölçütleri karşıladığını savunur
u Uzamsal- Görsel
u Sözel
u Mantıksal-Matematiksel
u Kinestetik- Bedensel
u Müziksel
u İçsel
u Sosyal
u Doğasal
u Varoluşsal
Uzamsal zekâ (görsel zeka)
- Görsel zekaya sahip olanlar renkler, şekiller vb. görsel elemanlarla algılıyor. Yön bulmak, haritaları algılamak, nesnelerin görüntülerini hayalde canlandırmak, üç boyutlu düşünmek gibi özelliklerde son derece etkili oluyor.
- Görsel zekası gelişmiş olanlar, resim, tasarımcılık, izcilik, rehberlik, fotoğrafçılık vb. alanlarda başarıya ulaşıyor.
Dil zekası (sözel zeka)
- Sözel zekaya sahip olanlar ifade yeteneği, mecazi anlatım, soyut ve simgesel düşünme, yazma, anlam oluşturma gibi yetenekleri oldukça etkili olarak kullanabiliyor.
- Bu tür zekaya sahip olanlar yazarlık, edebiyat, hukuk, siyaset vb. alanlarda başarılı oluyor.
Mantıksal, matematiksel zeka (sayısal zeka)
- Sayısal zekaya sahip olanlar mantıksal ilişkiler kurma, problem çözme, eleştirel düşünme, hesaplama gibi alanlarda yetenekli oluyor. Öğrenmede daha çok problem çözme yöntemlerini kullanıp, neden-sonuç ilişkileri kurma, mantık üretme gibi yolları tercih ederler.
- Sayısal zekaya sahip olanlar, matematik, bilim, mühendislik, fen bilimleri, ekonomi, istatistik vb. alanlarda başarılı olurlar.
Bedensel, kinetik zeka
- Bedensel zekası gelişmiş olanlar beyin ve vücut koordinasyonunu etkili bir biçimde kullanma becerisine sahiptir. Kendilerini hareketler, jest ve mimiklerle ifade ederler, çevreyi dokunarak ve hareket ederek anlarlar.
- Fiziksel beceri gerektiren dans, spor drama, oyunculuk gibi alanlarla başarılı olurlar.
Müzik zekası
- Müzik zekasına sahip olanlar sesler, ritimler ve notalarla düşünür, farklı sesleri ayırt etmede, yeni sesler oluşturmada, müziğe karşı herkesten daha çok ilgilidirler. Öğrenmede müzik, ses kayıtları ve kasetlere ihtiyaç duyarlar.
- Bu tür zekası gelişmiş olanlar, şarkıcı, besteci, müzisyen, müzik eleştirmeni, orkestra şefi vb. alanlarla başarılı olurlar.
İçe dönük zeka
- İçsel zekası gelişmiş olanlar kendi duygularını, düşünme sürecini, becerilerini iyi tanır. Özgürlüklerine düşkün oldukları için bireysel çalışmayı tercih ederler. Öğrenmede kişisel çalışmayı, düşünmeyi, bireysel etkinlikler yapmayı tercih ederler.
- Bu tür zekası gelişmiş olanlar, sosyal hizmet, sanat, yazarlık, psikoterapi gibi alanlarda başarılı olurlar.
Kişilerarası zeka (sosyal zeka)
- Sosyal zekası gelişmiş olanlar iletişim kurmada, karşısındaki insanın duygu ve düşüncelerini anlamada, paylaşma, kendini ifade etme, ikna etme gibi alanlarda yeteneklidirler. Öğrenmede grup oyunları, kaynaşma, iletişim kurma gibi yolları tercih ederler.
- Bu tür zekaya sahip olanlar, yönetim, işletme, eğitim, rehberlik, danışmanlık, psikoloji, politika gibi alanlarda başarılı olurlar.
Doğa Zekası
- Gardner geliştirdiği çoklu zeka kuramına sonradan (1996’da) doğa zekasını da eklemiştir. Doğa zekası; bölgesel ya da küresel çevre değişikliklerini açıklama, ev hayvanları, doğa hayatı, bahçe ve park ilgisi, teleskop ya da mikroskop kullanarak doğayı çekme davranışlarını kapsar. Bu zeka çevreye ait çok ince ayrıntıları ve örüntüleri fark edebilme ve ele alabilme yeteneğidir.
- Bu zekaya sahip olan insanlar, ziraat mühendisi, doğa bilimcisi, zoolog, teknisyen, bahçıvan ve veteriner alanlarında başarılı olurlar.
Varoluşsal Zeka
- Sonsuz ve sonsuz küçüklükte duyusal verilerin ötesindeki soruların veya olguların üzerinde düşünme yeteneği.
- Bu tür zekası gelişmiş olanlar; şamanlar, rahipler, matematikçiler, fizikçiler, bilim adamları, evren bilimciler ve filozoflar.
Sonuç
u Gardner şu sözleri sarf eder: ‘‘Çoklu Zekâ kuramı birçok deneysel kanıtlarla tutarlıdır ve şuana kadar deneysel testlerle güçlü bir şekilde inkâr edilememiştir... Kuram uygulamaları eğitim alanındaki birçok projede incelenmiştir. Bizim önsezimiz birçok defa gerçek sınıf deneyimleri ışığında gözden geçirilmek zorundadır.’’
u Çoklu zekâ kuramının uygulamaları geniş bir alanı kapsamaktadır. Zorluk yaşayan bir öğrenciyle karşılaşan her çeşit öğretmen çoklu zekâyı bir çerçeve olarak kullanabilmektedir. Genellikle, bu kuramı destekleyenler öğrencilerinin farklı zekâlarını kullanabilmeleri ve geliştirebilmeleri için fırsatlar sağlamaktadır.
- Gardner, Howard. Frames of mind: The theory of multiple intelligences. Basic books, 2011.
- Altan, Mustafa Zülküf, and Eğitim Fakültesi İnönü Üiversitesi. "Çoklu Zekâ Kuramı." Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi 17.17 (1999): 105-117.
- http://www.kigem.com/coklu-zeka-kurami-nedir.html
- http://tr.wikipedia.org/wiki/%C3%87oklu_zek%C3%A2_kuram%C4%B1
- http://acikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/358/mod_resource/content/1/13._hafta-Coklu_Zeka_Kurami.pdf
- http://mebk12.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/58/01/962466/dosyalar/2012_12/04012337_d13.pdf
Hiç yorum yok: